Küçük tansiyon olarak da bilinen, diyastolik kan basıncı kalp atışları arasındaki dinlenme anında damarlarımızdaki basınç seviyesini ifade eder. Kalp her atıştan sonra kısa bir mola verir ve bu esnada oluşan basınç Küçük Tansiyon olarak adlandırılır. Bu basınç üst kola yerleştirilen şişirilebilir bir manşet ile ölçülür. Manşet önce şişirilerek kan akışı geçici olarak durdurulur ardından yavaşça indirilirken steteskop yardımıyla duyulan sesler takip edilir. Seslerin azaldığı noktada diyastolik basınç değeri belirlenir böylece ölçüm tamamlanır.
Küçük Tansiyon Sistolik Basınçtan Nasıl Farklıdır?
Küçük tansiyon kalp gevşediğinde damar içindeki en düşük basıncı gösterirken sistolik kan basıncı kalbin kasılması sırasında damar içindeki en yüksek basıncı temsil eder. Bu iki basınç arasındaki fark kalbin farklı aşamalarda gerçekleştirdiği işlemlerden kaynaklanır ve her iki değer de kardiyovasküler sistemin işlevselliğini değerlendirmede kritik rol oynar. Diyastolik ve sistolik kan basıncı arasındaki farkı, bir diğer adıyla nabız basıncını daha iyi anlamak için her iki basıncın özelliklerini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:
- Diyastolik (Küçük) Tansiyon
-
- Kalp dinlenme evresindeyken ölçülür
- En düşük basıncı gösterir
- Aort kapakçığının kapanma işlevi ile ilgilidir
- Normal değeri 80 mmHg nın altındadır
- Sistolik (Büyük) Tansiyon
- Kalp kasılma evresindeyken ölçülür
- En yüksek basıncı gösterir
- Kanın arterlere pompalanması ile ilişkilidir
- Normal değeri 120 mmHg civarındadır
Diyastolik basınç damarlardaki direnç ve damar yapısının esnekliği hakkında bilgi sunarken sistolik basınç kalp kasının gücü ve arterlerin bu basınca verdiği tepkiyi ortaya koyar. Bu iki basıncın birlikte değerlendirilmesi hipertansiyon gibi sağlık sorunlarının teşhis edilmesine olanak tanır. Ayrıca diyastolik ve sistolik değerler arasındaki fark damar sertliği veya kalp-damar sağlığındaki diğer potansiyel sorunlar hakkında ipuçları sunabilir.
Küçük Tansiyonu İzlemek Neden Önemlidir?
Küçük tansiyonu izlemek kalbin atımlar arasında arterlerdeki basıncı göstermesi açısından sağlıklı yaşam için önemlidir. Diyastolik basınçtaki sapmalar yüksek ya da düşük olsun kalp ve damar sağlığı üzerinde ciddi etkiler bırakabilir.
- Yüksek Küçük Tansiyon
- Kardiyovasküler Risk Artışı
- Kalp Yetmezliği
- İnme Riski
Yüksek diyastolik basınç genç bireylerde koroner kalp hastalığı riskini artırabilirken kalpte sol ventrikül kalınlaşmasına ve diyastolik disfonksiyona neden olabilir. Ayrıca aort damarlarının sertleşmesine yol açarak inme riskini yükseltir.
- Düşük Küçük Tansiyon
- Koroner Perfüzyon Azalması
- Kardiyovasküler Olayların Artışı
Diyastolik basınç çok düşük olduğunda (60 mm Hg’nin altında) kalp kasının yeterince beslenememesi ile iskemik olayların riski artar. Özellikle yüksek kardiyovasküler riske sahip bireylerde kalp krizi veya felç görülme olasılığı artabilir. Ancak yaş ile beraber normalin bir varyantı olarak da düşebilir.
Küçük Tansiyonun ideal aralıklarda kalması hem koroner arterlerin doğru şekilde beslenmesini sağlar hem de kalbin dinlenme dönemlerinde zarar görmesini engeller. Bu nedenle Küçük Tansiyonun düzenli aralıklarla izlenmesi ve anormallik durumunda sağlık uzmanlarına başvurulması uzun vadede kardiyovasküler sağlığı korumada önemli bir adımdır.
Küçük Tansiyon Hangi Yöntemlerle Ölçülür?
Günümüzde farklı ölçüm yöntemleri kullanılarak DBP’nin hassas bir şekilde değerlendirilmesi mümkündür. Her yöntemin kendine özgü bir uygulama şekli ve avantajları bulunmaktadır.
Geleneksel yöntemler arasında yer alan oskültasyon ve palpasyon teknikleri doktor muayenelerinde sıkça tercih edilir. Oskültasyon yöntemi stetoskop yardımıyla damar seslerinin dinlenmesine dayanır. Palpasyon ise nabız hissine göre sistolik basıncı tahmin eder ancak diyastolik basınç için güvenilir kabul edilmez.
Geleneksel Yöntemler:
- Oskültasyon yöntemi
- Palpasyon yöntemi
Modern yöntemler teknolojik gelişmelere paralel olarak farklı prensiplerle çalışır. Osilometrik yöntem basınç dalgalanmalarını ve damar duvarındaki titreşimleri ölçerek DBP tahminini yapar ve genellikle dijital cihazlarda kullanılır. Tonometri cilt üzerindeki damar basıncını doğrudan ölçen bir başka yöntemdir ancak rutin kullanımı karmaşık olabilir. Hacim klamp yöntemi kan basıncını sürekli izleyerek özellikle araştırmalarda tercih edilir. Nabız iletim süresi (PTT) yöntemi ise iki arter arasındaki nabız dalgasının geçiş süresini ölçerek basınç tahmini yapar; bu yöntemi kullanan giyilebilir cihazlar henüz gelişim aşamasındadır.
Modern Yöntemler:
- Osilometrik yöntem
- Tonometri yöntemi
- Hacim klamp yöntemi
- Nabız iletim süresi (PTT) yöntemi
Küçük Tansiyonu ölçen çeşitli cihazlar mevcuttur. Sfigmomanometreler geleneksel ve dijital versiyonları ile farklı ihtiyaçlara cevap verir. Cıvalı sfigmomanometreler en güvenilir sonuçları sunar ancak çevresel endişeler nedeniyle artık sınırlı kullanılır. Aneroid sfigmomanometreler mekanik olarak çalışır hafiftir ve taşınabilir; ancak düzenli kalibrasyon gerektirir. Dijital sfigmomanometreler ise osilometrik yöntemle çalışarak evde kullanım için uygundur. Ambulatuvar kan basıncı monitörleri uzun süreli takip gereken durumlarda kullanılır ve kan basıncını 24 saat boyunca kaydeder. Bilek ve parmak monitörleri kullanım kolaylığı sağlasa da doğru sonuçlar elde etmek için dikkatli pozisyonlandırma gerektirir.
Küçük Tansiyon Ölçüm Cihazları:
- Cıvalı sfigmomanometreler
- Aneroid sfigmomanometreler
- Dijital sfigmomanometreler
- Ambulatuvar kan basıncı monitörleri
- Bilek ve parmak monitörleri
Küçük Tansiyon ölçümünde kullanılan yöntem ve cihaz seçiminde hastanın sağlık durumu kullanım alanı ve ölçüm hassasiyeti gibi faktörler dikkate alınır. Özellikle dijital ve ambulatuvar cihazlar evde veya uzun süreli ölçümlerde pratiklik sağlar. Ancak arteriyel sertlik gibi bireysel sağlık durumları bazı yöntemlerin doğruluğunu etkileyebilir; bu nedenle uygun yöntemi belirlemek için uzman görüşü almak faydalı olur.
Doğru Küçük Tansiyon Ölçümleri Nasıl Sağlanır?
Küçük Tansiyonun doğru bir şekilde ölçülmesi hasta sağlığı açısından büyük önem taşır. Bu nedenle ölçüm öncesi hazırlık uygun ekipman kullanımı ve doğru tekniklerin uygulanması gereklidir. Uygulama adımları ve yaygın hatalardan kaçınma daha güvenilir sonuçlar elde etmeyi sağlar. Doğru ölçüm için dikkat edilmesi gereken temel noktalar aşağıda sıralanmıştır:
Hastanın Hazırlığı
- Dinlenme süresi: Hastanın en az 5 dakika dinlenmiş olması
- Oturma pozisyonu: Sırt destekli, bacaklar açık, ayaklar düz pozisyon
- Kafein ve sigara: En az 30 dakika önce tüketilmemiş olması
Kaf Seçimi ve Yerleştirilmesi
- Doğru boyut: Kol çevresine uygun boyutta kaf kullanılması
- Yerleştirme: Üst kola, dirsekten 2-3 cm yukarıya sıkıca yerleştirilmesi
Ölçüm Tekniği
- Cihaz kalibrasyonu: Geçerli standartlara uygun cihaz kullanımı
- Steteskop yerleştirme: Brakiyal arter üzerine doğru baskı ile konumlandırma
- Şişirme ve boşaltma hızı: Kafın 2-3 mmHg/saniye hızında yavaşça boşaltılması
Birden Fazla Ölçüm Alma
- Ölçüm sayısı: En az iki kez ölçüm yaparak ortalama alma
- Büyük farklılık: Gerektiğinde ek ölçümler yapma
Hasta Faktörleri
- Hareketsiz kalma: Ölçüm sırasında hastanın hareket etmemesi ve konuşmaması
- Zamanlama: Günün aynı saatinde ölçüm yaparak kan basıncı değişimlerini minimize etme
Çevresel Koşullar
- Sakin ortam: Ölçüm sırasında gürültüsüz bir ortam sağlanması
- Oda sıcaklığı: Sıcaklık dengesinin korunarak aşırı sıcak veya soğuktan kaçınılması
Doğru Küçük Tansiyon ölçümünde sık yapılan hatalardan kaçınmak da güvenilir sonuçlar almak için önemlidir. Yanlış kol pozisyonu kaf boyutu veya hasta duruşu gibi faktörler yanıltıcı sonuçlara yol açabilir. Ölçüm sırasında kafın hızlıca boşaltılması ya da ölçüm sonrası beklemeden hastanın hareket etmesi kan basıncını olduğundan farklı gösterebilir.
Gözlemci yanlılığı özellikle manuel ölçümlerde öne çıkar. Beklenen sonuçlar veya hastanın geçmiş sağlık bilgileri gözlemcinin algısını etkileyebilir. Eğitimli personelin standart protokollerle ölçüm yapması bu yanlılığı azaltır. Ayrıca eski ya da bakımsız ekipman kullanımı yanlış sonuçlara neden olabilir; bu yüzden cihazların düzenli kontrol edilmesi ve üretici yönergelerine uygun kalibrasyon yapılması gerekir.
Hangi Faktörler Küçük Tansiyon Ölçümlerini Etkileyebilir?
Küçük Tansiyon (DBP) kalp atışları arasında damar içindeki basıncı temsil eder ve pek çok faktörden etkilenir. Günlük alışkanlıklar beslenme tercihleri kullanılan ilaçlar ve geçici durum değişkenleri gibi unsurlar Küçük Tansiyonda dalgalanmalara neden olabilir. DBP’nin sağlıklı aralıklarda tutulması kalp ve damar sağlığının korunması açısından önemlidir.
Yaşam Tarzı Faktörleri:
- Düzenli egzersiz
- İdeal kilo yönetimi
- Stres düzeylerinin kontrolü
- Sigara kullanımı
Diyet Faktörleri:
- Sodyum alımı
- Potasyum tüketimi
- Alkol tüketim miktarı
- Kafein alımı
İlaçlar:
- Antihipertansif ilaçlar
- Nonsteroidal anti-inflamatuar ilaçlar
- Dekonjestanlar
Durum Değişkenleri:
- Doğru ölçüm tekniği
- Duygusal durum
- Uygun manşet seçimi ve yerleştirilmesi
- Ölçüm öncesi fiziksel aktivite
Küçük Tansiyonu etkileyen tüm bu faktörler kişinin genel sağlığına ve alışkanlıklarına göre değişkenlik gösterebilir. Özellikle düzenli sağlık kontrolleri yaparak DBP’yi takip etmek erken müdahale şansı yaratır. Ölçüm sırasında sakin bir ortam sağlamak doğru teknikler kullanmak ve beslenme ile yaşam alışkanlıklarını gözden geçirmek diyastolik basınç değerlerinin daha dengeli olmasına katkıda bulunabilir.
Adana Kardiyoloji uzmanı Prof. Dr. Tuna Katırcıbaşı halen Adana Medline Hastanesinde çalışmaktadır. Çalıştığı kurum koroner yoğun bakım, koroner angiografi, sanal angiografi, ekokardiyografi, transözefagial ekokardiyografi, 24 saat ritm holter, tansiyon holter gibi tetkikleri yapabilme imkanına sahiptir.
