Kalbin Yapısı Nasıldır?

Kalbin yapısı, dört odacık ve bu odacıkları ayıran kapakçıklardan oluşur. Sağ ve sol kulakçık ile sağ ve sol karıncık, kirli ve temiz kanın ayrı dolaşmasını sağlar. Bu yapı, dolaşım sisteminin verimli çalışması için gereklidir.

Kalp duvarı üç tabakadan oluşur: endokard, miyokard ve perikard. Miyokard tabakası, kanı pompalayan kas liflerinden oluşur ve kalbin en kalın tabakasıdır. Perikard ise kalbi çevreleyerek mekanik koruma sağlar.

Kalp kapakçıkları, kanın tek yönde akmasını sağlayan yapılar olarak görev yapar. Mitral, triküspit, aort ve pulmoner kapak, odacıklar arası ve damarlara geçişte düzenleyici rol oynar.

Koroner arterler, kalp kasına oksijen ve besin taşır. Bu damarların tıkanması, kalp krizi gibi ciddi durumlara yol açabilir. Düzenli dolaşım, kalp sağlığının korunmasında kritik öneme sahiptir.

Kalbimizin Büyüklüğü ve Ağırlığı Ne Kadardır?

Yetişkin bir insanın kalbi genellikle kendi yumruğu büyüklüğündedir. Bu oldukça iyi bir benzetmedir. Ortalama ölçüleri yaklaşık 12 cm uzunluk, 8.5 cm genişlik ve 6 cm kalınlık şeklindedir. Tabii bu ölçüler kişiden kişiye biraz değişebilir.

Ağırlığı da benzer şekilde 200 ile 425 gram arasında farklılık gösterir. Erkeklerde ortalama 300-310 gram civarındayken, kadınlarda biraz daha hafif, ortalama 250-255 gram kadardır. Spor yapanların kalbi daha güçlü ve biraz daha büyük olabilir.

Kalp Duvarının Katmanları Nelerdir?

Kalp duvarı, iç içe geçmiş üç ana katmandan oluşur. Bunlar dıştan içe doğru epikardiyum, miyokardiyum ve endokardiyumdur.

En dıştaki epikardiyum, ince ve kaygan bir zardır. Kalbin çalışırken rahatça hareket etmesini sağlar ve sürtünmeyi azaltır. Kalbi besleyen damarlar ve sinirler de bu katmanın hemen altında bulunur.

Ortadaki miyokardiyum, kalp duvarının en kalın ve en güçlü katmanıdır. Burası kalbin kasılmasını sağlayan asıl kas dokusudur. Kalbin farklı odacıklarında kalınlığı değişir. Örneğin kanı tüm vücuda pompalayan sol karıncığın miyokardiyumu daha kalındır.

En içteki endokardiyum ise kalp odacıklarının ve kapakçıklarının iç yüzeyini döşeyen ince, pürüzsüz bir tabakadır. Kanın pıhtılaşmadan rahatça akmasını sağlar.

Kalbi Saran Kese (Perikardiyum) Nedir ve Ne İşe Yarar?

Kalbimiz, perikardiyum adı verilen çift katlı koruyucu bir kese ile çevrilidir. Bu kese, kalbi yerinde tutmaya yardımcı olur, aşırı genişlemesini önler ve çevresindeki organlarla sürtünmesini engeller.

Perikardiyumun dış katmanı daha sert ve lifli bir yapıdadır. İç katmanı ise iki yapraktan oluşur. Bu iki yaprak arasında, kalbin hareketlerini kolaylaştıran çok az miktarda kayganlaştırıcı bir sıvı bulunur. Perikardiyum, kalbi hem mekanik darbelerden hem de enfeksiyonlardan korumaya yardımcı olur.

Kalbimizde Kaç Odacık Var?

Kalbimiz toplam dört odacıktan oluşur. Üstte iki tane atriyum yani kulakçık, altta ise iki tane ventrikül yani karıncık bulunur. Bu odacıklar kalbin sağ ve sol tarafında yer alır.

Sağ ve sol taraf tamamen birbirinden septum adı verilen kaslı bir duvarla ayrılmıştır. Bu ayrım çok önemlidir çünkü vücuttan gelen oksijeni azalmış kirli kan ile akciğerlerden gelen oksijeni bol temiz kanın birbirine karışmasını engeller. Bu sayede vücudumuza her zaman temiz kan gönderilebilir.

Kalbin Sağ Tarafındaki Odacıklar Ne Yapar?

Kalbin sağ tarafı, vücutta kullanılmış olan kirli kanı toplar ve temizlenmesi için akciğerlere gönderir.

• Sağ Atriyum (Sağ Kulakçık): Vücudun üst ve alt kısımlarından gelen kirli kanı iki büyük toplardamar (vena kavalar) aracılığıyla alır. Ayrıca kalbin kendi kirli kanı da buraya dökülür. Sağ atriyum kasılarak bu kanı, altındaki Sağ Ventrikül’e (Sağ Karıncık) pompalar.
• Sağ Ventrikül (Sağ Karıncık): Sağ atriyumdan aldığı kirli kanı, kasılarak pulmoner arter (akciğer atardamarı) yoluyla akciğerlere gönderir. Sağ ventrikülün duvarı sol ventriküle göre daha incedir çünkü kanı daha yakın mesafedeki akciğerlere pompalar.

Kalbin Sol Tarafındaki Odacıklar Ne Yapar?

Kalbin sol tarafı ise akciğerlerde temizlenmiş olan oksijence zengin kanı alır ve tüm vücuda dağıtır.

• Sol Atriyum (Sol Kulakçık): Akciğerlerden pulmoner venler (akciğer toplardamarları) aracılığıyla gelen temiz kanı toplar. Kasılmasıyla bu temiz kanı, altındaki Sol Ventrikül’e (Sol Karıncık) geçirir.
• Sol Ventrikül (Sol Karıncık): Kalbin en güçlü ve duvarı en kalın odacığıdır. Sol atriyumdan aldığı temiz kanı, çok güçlü bir şekilde kasılarak aort adı verilen ana atardamar yoluyla tüm vücuda pompalar. Bu yüksek güce, kanı vücudun en uzak noktalarına kadar ulaştırabilmek için ihtiyaç duyar.

Kalp Odacıklarını Ayıran Duvarların (Septum) Görevi Nedir?

Kulakçıklar arasındaki duvara interatriyal septum, karıncıklar arasındaki daha kalın duvara ise interventriküler septum denir. Bu duvarların temel görevi, kalbin sağ ve sol taraflarını tamamen birbirinden ayırmaktır.

Bu ayrım sayesinde, sağ tarafta bulunan oksijence fakir (kirli) kan ile sol tarafta bulunan oksijence zengin (temiz) kan birbirine karışmaz. Böylece dolaşım sistemi çok daha verimli çalışır. Vücuda her zaman oksijeni bol kan gönderilirken, kirli kan da etkili bir şekilde temizlenmek üzere akciğerlere yönlendirilir. Septumlar aynı zamanda kalbin elektrik iletim yollarının bir kısmını da içerir.

Kalp Kapakçıkları Ne İşe Yarar?

Kalp kapakçıkları, kanın kalp içinde ve kalpten çıkan damarlarda sürekli ileriye doğru, yani tek yönde akmasını sağlayan özel yapılardır. Geriye doğru kan kaçışını engellerler. Tıpkı sadece tek yöne açılan kapılar gibi düşünebilirsiniz.

Kalbimizde toplam dört adet kapakçık bulunur. İkisi kulakçıklarla karıncıklar arasında, diğer ikisi ise karıncıklarla kalpten çıkan büyük atardamarlar arasındadır. Bu kapakçıkların doğru zamanda açılıp kapanması, kalbin verimli bir şekilde kan pompalaması için hayati önem taşır.

Kulakçıklarla Karıncıklar Arasındaki Kapakçıklar Hangileridir?

Kulakçıklar (atriyumlar) ile karıncıklar (ventriküller) arasında iki adet kapakçık bulunur. Bunlara atriyoventriküler (AV) kapakçıklar denir.

• Triküspit Kapakçık: Sağ atriyum ile sağ ventrikül arasındadır. Üç yaprakçıktan oluşur. Sağ atriyum kasıldığında açılarak kanın sağ ventriküle geçmesini sağlar. Sağ ventrikül kasıldığında ise kapanarak kanın sağ atriyuma geri kaçmasını önler.
• Mitral Kapakçık (Bikuspit Kapakçık): Sol atriyum ile sol ventrikül arasındadır. İki yaprakçıktan oluştuğu için bikuspit olarak da bilinir. Sol atriyum kasıldığında açılarak temiz kanın sol ventriküle dolmasına izin verir. Sol ventrikül kasıldığında ise kapanarak kanın sol atriyuma geri akışını engeller.

Karıncıklardan Çıkan Büyük Damarlardaki Kapakçıklar Hangileridir?

Karıncıklardan (ventriküllerden) çıkan ana atardamarların (aort ve pulmoner arter) başlangıcında da birer kapakçık bulunur. Bunlara semilunar (yarım ay) kapakçıklar denir.

• Pulmoner Kapakçık: Sağ ventrikül ile pulmoner arter (akciğer atardamarı) arasındadır. Üç yaprakçığı vardır. Sağ ventrikül kasıldığında açılarak kirli kanın akciğerlere gitmesini sağlar. Sağ ventrikül gevşediğinde ise kapanarak kanın geri kaçmasını önler.
• Aort Kapakçığı: Sol ventrikül ile aort (ana atardamar) arasındadır. Yine üç yaprakçığı vardır. Sol ventrikül kasıldığında açılarak temiz kanın tüm vücuda pompalanmasını sağlar. Sol ventrikül gevşediğinde ise kapanarak kanın aorttan geri akmasını engeller.

Kalpten Çıkan Ana Atardamarlar Hangileridir?

Kalpten kanı alıp vücuda veya akciğerlere taşıyan iki büyük atardamar vardır.

• Aort: Vücudumuzdaki en büyük atardamardır. Kalbin sol ventrikülünden çıkar ve oksijence zengin (temiz) kanı tüm vücuda dağıtır. Çok güçlü ve esnek bir yapısı vardır. Kalbi besleyen koroner arterler de aortun başlangıcından ayrılır.
• Pulmoner Arter (Akciğer Atardamarı): Kalbin sağ ventrikülünden çıkar. Diğer atardamarların aksine, oksijence fakir (kirli) kan taşır. Bu kanı temizlenmesi için akciğerlere götürür. Kalpten çıktıktan sonra sağ ve sol akciğere giden iki dala ayrılır.

Kalbe Kan Getiren Ana Toplardamarlar Hangileridir?

Vücuttan veya akciğerlerden kanı toplayıp kalbe geri getiren iki ana grup toplardamar bulunur.

• Vena Kavalar (Ana Toplardamarlar): Vücuttan gelen oksijence fakir (kirli) kanı kalbin sağ atriyumuna taşıyan iki büyük vendir. Üst ana toplardamar (superior vena kava) vücudun üst kısmından, alt ana toplardamar (inferior vena kava) ise vücudun alt kısmından kanı toplar.
• Pulmoner Venler (Akciğer Toplardamarları): Diğer toplardamarların aksine, oksijence zengin (temiz) kan taşırlar. Akciğerlerde temizlenen kanı kalbin sol atriyumuna geri getirirler. Genellikle her akciğerden ikişer tane olmak üzere toplam dört adettirler.

Kalp Kasını Hangi Damarlar Besler?

Kalp kasına temiz kan taşıyan damarlara koroner arterler denir. Bu atardamarlar, ana atardamarımız olan aortun hemen başlangıcından ayrılırlar. Kalbin yüzeyinde seyrederler. İki ana koroner arter vardır:

• Sağ Koroner Arter (RCA): Genellikle kalbin sağ tarafını, alt duvarını ve elektrik sisteminin bazı önemli merkezlerini besler.
• Sol Ana Koroner Arter (LMCA): Çok kısa bir damardır ve hemen iki büyük dala ayrılır. Bunlardan biri olan Sol Ön İnen Arter (LAD), kalbin ön yüzünü, tepe kısmını ve karıncıklar arası duvarın büyük bölümünü besler. Diğer dal olan Sirkumfleks Arter (LCx) ise kalbin sol yan ve arka duvarlarını besler. Bu damarların dalları kalp kasının içine doğru ilerleyerek her bir kas hücresine oksijen ve besin ulaştırır.

Kalp Kasının Kirli Kanı Nasıl Toplanır?

Kalp kası oksijeni ve besinleri kullandıktan sonra oluşan kirli kan ve atık ürünler, koroner venler adı verilen toplardamarlar aracılığıyla toplanır. Bu küçük venler birleşerek daha büyük venleri oluşturur.

Koroner venlerin çoğu, kalbin arka yüzeyinde bulunan Koroner Sinüs adı verilen büyük bir toplardamara dökülür. Koroner sinüs de topladığı tüm kirli kanı doğrudan kalbin sağ atriyumuna (sağ kulakçık) boşaltır. Böylece kalp kasının kirli kanı da genel dolaşıma katılmış olur. Çok küçük bazı venler ise doğrudan kalp odacıklarına açılabilir.

Koroner Dominans Ne Anlama Gelir?

Koroner dominans veya baskınlık, kalbin alt duvarını ve karıncıklar arası duvarın arka kısmını besleyen önemli bir damar dalının (posterior inen arter PDA) hangi ana koroner arterden kaynaklandığını ifade eder.

İnsanların büyük çoğunluğunda (yaklaşık %80) bu PDA dalı, sağ koroner arterden (RCA) çıkar. Bu duruma sağ dominant dolaşım denir. Daha az bir kısmında (yaklaşık %10) PDA, sol taraftaki sirkumfleks arterden (LCx) çıkar, buna sol dominant dolaşım denir. Geri kalanında ise her iki damardan da katkı olabilir (ko-dominant). Bu anatomik farklılık, koroner arter hastalığı geliştiğinde hastalığın seyrini ve etkilenen kalp bölgelerini değiştirebilir.

Prof Dr Tuna Katırcıbaşı

Prof. Dr. Mahmut Tuna Katırcıbaşı, 1998’de Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuş, kardiyoloji uzmanlığını 2003’te Mersin Üniversitesi’nde tamamlamıştır. Başkent Üniversitesi’nde doçent, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi’nde profesör olarak görev yapmıştır. Koroner arter hastalığı, hipertansiyon, kalp yetmezliği ve girişimsel kardiyolojide 25 yılı aşkın deneyime sahiptir. 2019’dan beri Adana Özel Medline Hastanesi’nde Kardiyoloji profesörü olarak hizmet vermektedir.