Tansiyon Nedir? Tansiyon Normal Değeri Kaç Olmalıdır?

Tansiyon sağlığımızın önemli göstergelerinden biridir ve her yaştan insanın dikkat etmesi gereken bir konudur. Tansiyon kaç olmalı sorusu en çok merak edilenlerden biridir. Genel olarak 120/80 mmHg sağlıklı kabul edilir. Tansiyon neden düşer? Sıvı kaybı, yetersiz beslenme ya da ani pozisyon değişiklikleri tansiyon düşmesine yol açabilir. Tansiyon düşüklüğüne ne iyi gelir? Bol sıvı tüketmek ve tuzlu ayran gibi içecekler etkili olabilir. Tansiyon neden yükselir? Stres, fazla tuz tüketimi ve genetik faktörler yüksek tansiyon belirtileri arasında önemli rol oynar. Yüksek tansiyon belirtileri baş dönmesi, baş ağrısı ve nefes darlığı olarak görülebilir. Ani tansiyon düşmesi belirtileri ise halsizlik ve bayılma hissidir. Tansiyon aleti ve omron tansiyon aleti gibi cihazlarla düzenli ölçüm yapmak, değerleri takip etmede büyük yardımcıdır.

Tansiyon Ölçümü Nasıl Yapılır?

Tansiyon ölçümünde kullanılan ana araç sfigmomanometre olarak bilinir. Bu cihaz kan basıncını ölçmek için manşet basınç göstergesi ve stetoskop içerir. Manşet üst kola doğru şekilde sarılarak arterler üzerinde basınç oluşturur. Ardından manşetten hava yavaşça salınır ve bu sırada doktor arterlerden gelen sesleri stetoskop ile dinler.

• İlk duyulan ses kalbin kasılma anındaki sistolik basıncı gösterir.
• Sesin kesildiği nokta ise kalbin gevşeme anındaki diyastolik basıncı belirtir.

Ölçüm sırasında manşetin boyutu ve konumlanması sonuçların doğruluğu açısından hayati rol oynar. Manşetin doğru boyutta olması gerekir:

• Üst kolun çevresinin yaklaşık %80’ini kaplamalıdır.
• Genişliği ise kol çevresinin en az %40’ı kadar olmalıdır.

Konumlandırma da doğruluğu etkiler. Manşet üst kolda kalp seviyesinde yerleştirilmelidir ve alt kenarı dirseğin bir inç üstünde olmalıdır. Hasta ölçüm yapılırken sırtı destekli bir şekilde oturmalı ve kolu yere paralel şekilde desteklenmelidir.

Evde ve klinik ortamında tansiyon ölçümü farklılıklar gösterebilir. Klinik ölçümler bazen anksiyete sebebiyle yüksek çıkabilir. Evde yapılan ölçümler günlük normal değerleri daha iyi yansıtır ancak cihazın kalibrasyonuna ve doğru kullanımına dikkat edilmesi önemlidir. Her iki ortamda da ölçüm prensipleri aynıdır ve özenli uygulanmalıdır.

Sistolik ve Diastolik Sayılar Ne Anlama Gelir?

Sistolik ve diyastolik basınçlar kardiyovasküler sağlık açısından hayati önem taşıyan ölçümlerdir. Sistolik basınç kalbin kasılma anında arter duvarlarına uyguladığı baskıyı gösterir. Bu basınç kalp her atış yaptığında kanı vücuda pompalar. Öte yandan diyastolik basınç kalbin dinlenme ve doldurma anındaki değeri ifade eder. Bu süreçte kalp bir sonraki atış için kanla dolar.

Yaş ilerledikçe arterlerin esnekliği azalır ve arterioskleroz adı verilen süreç başlar. Bu değişikliklerden dolayı:

• Sistolik basınç genellikle artar.
• Diyastolik basınç stabil kalabilir veya azalabilir.

İzole sistolik hipertansiyon özellikle yaşlı yetişkinler arasında sık rastlanan bir durumdur. Bu durum yüksek sistolik basıncın kalp hastalıkları felç ve diğer ciddi sağlık sorunları için bir risk faktörü oluşturduğunu gösterir. Bu nedenle yaşlı bireylerde sistolik basınç üzerindeki kontrol özellikle önemlidir.

SPRINT çalışması gibi klinik deneyler sistolik basıncı 140 mmHg altına düşürmenin:

• Kalp krizi riskini azalttığı,
• Kalp yetmezliği riskini düşürdüğü,
• Felç riskini minimize ettiği

göstermiştir.

Normal Kan Basıncı Aralığı Nedir?

Normal kan basıncı aralığı birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterir. İnsanların yaşam evreleri cinsiyet farklılıkları ve sağlık koşulları bu değerler üzerinde belirleyici rol oynar. Yaş ilerledikçe atardamarlar sertleşir bu da kan basıncının artmasına neden olur.

Yenidoğanlar için normal tansiyon değerleri:

• Sistolik: 60–90 mmHg
• Diyastolik: 20–60 mmHg

Ergenlerde görülen ortalama tansiyon değerleri:

• Sistolik: 112–128 mmHg
• Diyastolik: 66–80 mmHg

18-39 yaş arası yetişkinlerde tansiyon değerleri:

• Erkekler: Ortalama 119/70 mmHg
• Kadınlar: Ortalama 110/68 mmHg

40-59 yaş arası bireylerde tansiyon:

• Erkekler: Ortalama 124/77 mmHg
• Kadınlar: Ortalama 122/74 mmHg

Cinsiyet faktörü özellikle yetişkinlik döneminde kan basıncı üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Erkekler genellikle kadınlardan daha yüksek tansiyon değerlerine sahip olur. Menopoz sonrası dönemde kadınların tansiyon değerleri artar ve cinsiyetler arası fark azalır.

Normalden Hipertansif Krize Kadar Kan Basıncı Kategorileri Nelerdir?

Tansiyon kanın arter duvarlarına uyguladığı basınç olarak tanımlanır. Farklı kan basıncı seviyeleri çeşitli sağlık durumlarını ifade eder ve her biri için belirlenmiş yönergeler vardır. Normal kan basıncı genellikle büyük risk taşımayan ve sağlıklı bir yaşam sürdürme potansiyeli sunan bir aralıktır. Yükselmiş kan basıncı ise ileride hipertansiyona dönüşebilir; bu nedenle dikkatle izlenmesi önerilir.

• Normal Kan Basıncı: Sistolik basınç 120 mmHg altında diyastolik basınç ise 80 mmHg altında olmalıdır.
• Yükselmiş Kan Basıncı: Sistolik değerler 120 ile 129 mmHg arasında diyastolik değerler ise 70 mmHg altındadır.

Avrupa kardiyoloji birliğinin 2024 kılavuzuna göre hipertansiyon 3 ana grupta tanımlanmıştır

• Normal tansiyon 120/70 ve altı
• Yükselmiş tansiyon 120-139/70-89 mmhg ve
• Hipertansiyon 140/90 ve üzerinde

Bu tanımlama önemli çünkü kılavuz artık hipertansiyon grubundaki tüm hastalara kombine ilaç tedavisi başlanmasını önermekte.

Yükselmiş HT grubunda ise hastanın ek hastalıklarına veya 10 yıllık kardiyovasküler riskini hesaplayarak  ilaç tedavisine başlayıp,  başlanmayacağına karar verilmesini vurgulamıştır

Tansiyonu Düzenli Olarak İzlemek Neden Önemlidir?

Tansiyonu düzenli olarak izlemek birçok nedenle önem taşır. Öncelikle hipertansiyon sinsi bir hastalıktır; bu yüzden erken tespiti hayati önem taşır. Erken teşhis konulduğunda uygun tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir. Düzenli tansiyon takibi yüksek tansiyonun neden olduğu sağlık risklerini azaltmada büyük rol oynar. Bu kontrol sayesinde bireyler hipertansiyonun başlangıç aşamasında müdahale edebilirler.

Düzenli tansiyon takibinin faydaları şunları içerir:

• Erken Teşhis: Hipertansiyonun erken evrelerde tespiti sağlanır.
• Risk Yönetimi: Kardiyovasküler hastalıkların önlenmesine yardımcı olur.
• Tedavi Uyumunu Artırma: Tedavi planlarının etkinliği artırılır ve kişiye özel ayarlamalar yapılabilir.

Ayrıca evde kan basıncı takibi bireyin kendi sağlık durumunu daha iyi anlamasını ve yönetilmesini sağlar. Otomatik tansiyon ölçüm cihazları ile yapılan ölçümler farklı zaman dilimlerindeki dalgalanmaları belirleyerek doktorlara daha geniş bir bilgi yelpazesi sunar.

Yüksek Tansiyon İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Yaş ilerledikçe kan damarlarının esnekliği azalır ve bu durum tansiyonu yükseltir. Özellikle 65 yaş ve üstü bireylerde hipertansiyon daha yaygındır. Ancak gençlerde de obezitenin artmasıyla hipertansiyon görülme sıklığı artmaktadır. Ayrıca aile geçmişi de yüksek tansiyon riskini artıran önemli bir faktördür. Hipertansiyon ailelerde genetik olarak geçebilir ve bazı yaşam tarzı alışkanlıkları ile birleştiğinde bu risk daha da artar.

Diyet alışkanlıkları tansiyon üzerinde doğrudan etkilidir. İşlenmiş gıdalar ve restoran yemekleri genellikle yüksek sodyum içerir. Meyve ve sebzelerden alınan potasyum kan basıncını dengeler.

Fiziksel aktivite eksikliği kardiyovasküler sistem üzerinde olumsuz etkilere neden olur ve kan basıncını yükseltir. Düzenli egzersiz yapmak bu riski azaltır. Obezite de benzer şekilde tansiyonu yükselten bir başka faktördür ve özellikle abdominal yağlanma ile ilişkilidir.

Sigara ve aşırı alkol tüketimi kan damarları üzerinde zararlı etkilere sahiptir ve hipertansiyon gelişimine katkıda bulunur. Kronik stres de tansiyonu yükselten bir diğer etmendir. Bu durum özellikle sağlıksız yaşam tarzı alışkanlıkları ile birleştiğinde daha da belirginleşir.

Bazı tıbbi durumlar da tansiyon üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir. Diyabet böbrek hastalıkları ve uyku apnesi gibi kronik sağlık sorunları yüksek tansiyon riskini artırır. Bu nedenle bu tür kronik durumlarla mücadele eden bireylerin tansiyonlarını düzenli olarak kontrol ettirmeleri önerilir.

Kontrolsüz Yüksek Tansiyon Hangi Sağlık Sorunlarına Yol Açabilir?

Kontrolsüz yüksek tansiyon birçok ciddi sağlık sorununa sebep olabilir. Kalp hastalıklarının en bilinen nedenlerinden biri olan hipertansiyon kalp kasının sürekli yüksek basınca maruz kalması sonucunda ciddi hasarlara yol açar. Kalp kanı pompalamak için daha fazla çaba sarf etmek zorunda kalır. Bu durum uzun vadede kalp yetmezliğine neden olabilir. Kalp hastalıkları içinde öne çıkanlar şunlardır:

• Kalp kasının yıpranması
• Atardamarların daralması
• Kalp krizi riskinin artması

Ayrıca beyin sağlığı üzerinde de olumsuz etkileri büyüktür. Yüksek tansiyon beyin damarlarının zayıflamasına ve kanama olasılığının artmasına sebep olur. Bu durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• İskemik inmeler
• Hemorajik inmeler

Böbrekler de yüksek tansiyonun zararlarından nasibini alır. Böbrek damarlarındaki hasar atıkların filtrelenme kapasitesini düşürür ve ciddi böbrek hastalıklarına yol açabilir:

• Kronik böbrek hastalığı
• Böbrek yetmezliği

Son olarak damar sağlığı üzerindeki etkileri de göz ardı edilemez. Uzun süreli yüksek tansiyon damarların iç yüzeyinde hasar ve yırtıklara yol açarak damar sertliğine ve daralmasına sebep olur. Bu durum periferik arter hastalığı riskini artırır ve bacaklara olan kan akışını kısıtlayarak ciddi ağrılara neden olabilir.

Düşük Kan Basıncı (Hipotansiyon) Nedir ve Etkileri Nelerdir?

Hipotansiyon kanın arter duvarlarına uyguladığı basıncın anormal derecede düşük olduğu sağlık durumudur. Tipik olarak kan basıncı 90/60 mmHg’nin altına düştüğünde hipotansiyon olarak değerlendirilir. Bu durum kan akışının yetersizliği nedeniyle çeşitli semptomlara sebep olabilir. En yaygın belirtiler arasında baş dönmesi bayılma bulanık görme yorgunluk mide bulantısı ve konfüzyon yer alır. Şiddetli hipotansiyon vakaları hayatı tehdit eden şoka yol açabilir.

Hipotansiyonun çeşitli nedenleri bulunmaktadır:

• Dehidrasyon özellikle aşırı terleme kusma ve ishal sonucu sıvı kaybı kan hacminin azalmasına neden olabilir.
• Kalp hastalıkları özellikle bradikardi kalp yetmezliği ve kalp kapak hastalığı gibi durumlar kalbin pompalama kapasitesini düşürebilir.
• Endokrin bozukluklar Addison hastalığı gibi hastalıklar hormon dengelerini bozarak hipotansiyona sebep olabilir.
• Diyabet damar ve sinir hasarı yaratarak kan dolaşımını etkileyebilir.

Bazı ilaçlar da düşük tansiyona yol açabilir:

• Antihipertansifler ve antidepresanlar,
• Parkinson hastalığı ilaçları,
• Erektil disfonksiyon için kullanılan ilaçlar özellikle nitrogliserin ile birlikte kullanıldığında.

Hipotansiyon tedavisi genellikle altta yatan nedenin ele alınmasını gerektirir. Bu süreç ilaç dozajının ayarlanması yeterli sıvı ve tuz tüketimi ve gerektiğinde kalp rahatsızlıklarının tedavi edilmesini içerir.

Tansiyon Kaç Olmalı?

Prof Dr Tuna Katırcıbaşı

Prof. Dr. Mahmut Tuna Katırcıbaşı, 1998’de Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuş, kardiyoloji uzmanlığını 2003’te Mersin Üniversitesi’nde tamamlamıştır. Başkent Üniversitesi’nde doçent, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi’nde profesör olarak görev yapmıştır. Koroner arter hastalığı, hipertansiyon, kalp yetmezliği ve girişimsel kardiyolojide 25 yılı aşkın deneyime sahiptir. 2019’dan beri Adana Özel Medline Hastanesi’nde kalp ve damar hastalıklarının teşhis ve ameliyatsız tedavisi üzerine çalışmaktadır.