Ventriküler Fibrilasyon Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Ventriküler fibrilasyon, kalp karıncıklarının düzensiz ve etkisiz kasılmasıdır. Kan pompalaması durur ve acil müdahale gerektirir.

En sık nedeni kalp krizi sonrası gelişen elektriksel bozukluklardır. Şok cihazı (defibrilatör) ile erken müdahale hayat kurtarır.

Belirtileri arasında ani bilinç kaybı, nabız alınamaması ve solunum durması vardır. Dakikalar içinde tedavi edilmezse ölümle sonuçlanır.

Tedavi sonrası altta yatan neden araştırılır ve tekrarını önlemek için ICD cihazı veya ilaç tedavisi uygulanır.

Prof. Dr. Tuna Katırcıbaşı

Prof. Dr. Tuna Katırcıbaşı Adana’da kalp ve damar hastalıkları alanında çalışmaktadır.

Adana Kardiyoloji uzmanı Prof. Dr. Tuna Katırcıbaşı halen Adana Medline Hastanesinde çalışmaktadır. Çalıştığı kurum koroner yoğun bakım, koroner angiografi, sanal angiografi, ekokardiyografi, transözefagial ekokardiyografi, 24 saat ritm holter, tansiyon holter gibi tetkikleri yapabilme imkanına sahiptir. 

Hakkımda İletişim

Ventriküler Fibrilasyon Nedir?

Ventriküler fibrilasyon, kalbin alt odacıklarında (ventriküllerde) görülen, düzensiz ve kontrolsüz elektriksel aktiviteler sonucu kalp kasının etkili şekilde kasılamadığı, yaşamı tehdit eden ciddi bir ritim bozukluğudur. Bu durumda kalp kan pompalayamaz ve birkaç dakika içinde tedavi edilmezse ölümcül olabilir.

Ventriküler Fibrilasyon Nedenleri Nelerdir?

Ventriküler fibrilasyon kalp ritmi bozuklukları içinde en ciddi olanıdır  ve çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Kalbin elektriksel sistemindeki bozulmalar ve kan akışındaki engeller bu durumun başlıca nedenlerindendir. Kalpte düzensiz elektriksel aktivite genellikle kalbin yapısını bozan etmenlerle ilişkilidir.

Elektriksel Anormallikler:

• İskemik kalp hastalığı kalp dokusunda meydana gelen hasarın elektrik yollarını bozmasına yol açar.
• Kardiyomiyopatiler kalbin elektriksel sisteminde dengesizliklere neden olabilir.
• Konjenital kalp defektleri bazen kalbin elektriksel fonksiyonlarını bozar.
• Elektrolit Dengesizlikleri özellikle potasyum ve magnezyum seviyelerindeki dalgalanmalar ritim bozukluklarını tetikleyebilir.

Yapısal ve Kan Akışı Sorunları:

• Miyokard Enfarktüsü: Özellikle kalp krizleri kalp kasına yetersiz kan gitmesine bağlı olarak ventriküler fibrilasyonu tetikleyebilir.
• Kalp kası hasarı çeşitli nedenlerle meydana gelebilir ve VF riskini artırır.
• Aort sorunları bu büyük damarın fonksiyonlarındaki bozulmalar da VF’ye yol açabilir.
• İlaç Toksisitesi özellikle bazı uyarıcı ilaçlar kalbin elektriksel dengesini bozarak VF’yi tetikleyebilir.
• Diğer nedenler arasında göğüse  alınan darbeler ve şiddetli enfeksiyonlar da bulunur.

Ventriküler fibrilasyonun belirtileri nelerdir?

Ventriküler fibrilasyonun belirtileri genellikle hızlı ve ani gelişir. En yaygın ve acil belirti bilinç kaybıdır. Bu durum ventriküler fibrilasyondan saniyeler sonra beyne kan akışının durmasıyla meydana gelir. Hastalar bilinçlerini kaybetmeden hemen önce sersemlik veya baş dönmesi gibi hisler yaşayabilirler. Ventriküler fibrilasyon çoğu zaman ani kardiyak arrest ile sonuçlanır. Bu kalbin aniden durduğu ve sonucunda nabız kalp atışı veya nefes almanın olmadığı bir durumdur.

• Bilinç Kaybı: Kalp durması sonrası hızla ortaya çıkar.
• Bayılma veya Bayılmaya Yakın Durum: Baş dönmesi ve sersemlik hissi öncülük edebilir.
• Ani Kardiyak Arrest: Nabız, kalp atışı ve nefesin yokluğuyla karakterizedir.
• Nöbetler: Kan pompalamada etkinlik kaybından sonra kısa süre içinde başlayabilir.
• Nefes Darlığı: Ventriküler fibrilasyona girişten önce akut solunum zorlukları görülebilir.
• Çarpıntı veya Hızlı Kalp Atışı: Çırpınan veya düzensiz kalp atışları fark edilebilir.
• Siyanoz: Oksijen eksikliği nedeniyle cilt dudaklar veya tırnaklarda mavimsi bir renk görülür.

Ventriküler fibrilasyon nasıl teşhis edilir?

Ventriküler fibrilasyonun teşhisi genellikle elektrokardiyogram (EKG) ile yapılır. EKG kalbin elektriksel aktivitesini grafik olarak kaydeder ve VF durumunda belirgin bir kalıp sergiler. Elektriksel aktivite düzensiz ve hızlıdır; organize P dalgaları QRS kompleksleri veya T dalgaları görülmez. Bu ventriküllerin etkili bir şekilde kasılmadığını ve kan pompalama işlevini yerine getiremediğini gösterir.

EKG Özellikleri:

• Kaotik ve düzensiz dalga formları
• Belirgin P dalgası QRS kompleksi veya T dalgası yoktur
• Hızlı elektriksel aktivite sergilenir

Acil bir durumda özellikle hasta bilinçsizse ve nabız yoksa VF şüphesiyle derhal EKG çekilir. Nabzın olmaması acil müdahale gerektiğinin kritik bir işaretidir. Tipik EKG bulguları teşhisi doğrular ve hemen defibrilasyon gibi tedaviye başlanmasını sağlar.

İleri tanı yöntemleri VF’nin daha detaylı incelenmesi için kullanılabilir. Bu yöntemler arasında yüksek çözünürlüklü EKG ve intrakardiyak elektrofizyolojik çalışmalar yer alır. Özellikle tekrar eden VF vakalarında veya ICD takılmış hastalarda bu teknikler daha fazla bilgi sağlar. Hesaplamalı modelleme ve yapay zeka kullanımı VF oluşumunu önceden tahmin etmek için geliştirilmektedir. Bu ileri teknolojiler hastaya özgü verileri analiz ederek teşhisin kesinliğini artırır ancak henüz klinik uygulamada genel olarak kabul görmüş değildir.

Ventriküler fibrilasyon Tedavisi Nasıl Yapılır?

Ventriküler fibrilasyon tedavisi çeşitli stratejiler içermektedir. Temel amaç kalp ritmini düzenleyerek hayati fonksiyonların devamını sağlamaktır. İlk müdahale olarak standart defibrilasyon yöntemi tercih edilir. Bu yöntemle kalp ritmi sıfırlanmaya çalışılır. Eğer ilk şoklar etkili olmazsa ileri defibrilasyon teknikleri devreye girer.

• Çift Sıralı Harici Defibrilasyon: İki farklı pozisyonda defibrilatör kullanılarak yapılan sıralı şoklarla kalp ritmi düzeltilmeye çalışılır.
• Vektör Değişikliği Defibrilasyon: Başarısız şoklardan sonra pedlerin pozisyonunun değiştirilmesi ile uygulanır.

Kateter ablasyonu yöntemleri de ventriküler fibrilasyonun tedavisinde önemli bir yere sahiptir. Bu teknikler arasında;

• Radyo Frekans Ablasyonu: Anormal elektrik sinyalleri üreten kalp dokusu bölgeleri radyo frekans enerjisi ile yok edilir.
• Tuzlu Çözelti Geliştirilmiş Radyo Frekans Ablasyonu: Skarlı kalp dokusunda daha derin ve etkin ablasyon sağlar.
• Atımlı Alan Ablasyonu: Termal olmayan elektrik alanları kullanarak kardiyak dokuyu seçici olarak ablate eder.

Ayrıca bazı durumlarda ablasyon ve defibrilasyon tekniklerinin kombinasyonu önerilmektedir. Bu entegre tedavi özellikle karmaşık kalp ritim bozukluklarında daha iyi sonuçlar sunabilir. Her bir tedavi yöntemi hastanın durumuna ve ventriküler fibrilasyonun özelliklerine göre özenle seçilmelidir. Bu yaklaşımlar hayatta kalma oranlarını artırma ve nörolojik iyileşmeyi destekleme potansiyeline sahiptir.

Sıkça Sorulan Sorular

Ventriküler fibrilasyon sırasında kalp nasıl bir durumdadır?

Ventriküler fibrilasyon (VF), kalbin ventriküllerinin düzensiz elektriksel aktivite nedeniyle titremesi ve bu durumun etkili kan pompalamasını engellemesidir. Bu durum, ani kalp durmasına yol açabilir ve hayatta kalma oranı hastanede olmayan vakalarda %10 dan bile azdır.  VF, kalp krizi, kardiyomiyopati gibi kalp kası hastalıkları veya yetersiz kan akışı gibi nedenlerle gelişebilir. Hızlı müdahale çok önemlidir; kardiyopulmoner resüsitasyon (CPR) ve defibrilasyon, normal kalp ritmini geri getirmek ve hayatta kalma şansını artırmak için gereklidir.

VF tedavisinde defibrilatörün rolü nedir?

Defibrilatörler, ventriküler fibrilasyon (VF) tedavisinde kalp ritmini normale döndürmek için kontrollü elektriksel şoklar vererek hayati bir rol oynar. VF’de  müdahale edilmemesi durumunda hayatta kalma oranları her 1 dakikada,  %7-10 oranında düşer.  Çalışmalar, defibrilasyonun başarı oranlarını VF veya ventriküler taşikardiyi sonlandırmada %75 ile %100 arasında değişen oranlarla göstermektedir. Defibrilasyonun etkinliği, VF’nin süresi, şokun hızlı uygulanması ve kullanılan dalga formuna bağlıdır; çift fazlı dalga formları, tek fazlılardan daha yüksek başarı oranlarına sahiptir. Ayrıca halka açık alanlarda bulunan defibrilatörlerin ve bu cihazların kullanımının eğitimli kişiler tarafından yapılmasının, hastaneye ulaşmadan yapılan kalp durmalarında hayatta kalma oranlarını önemli ölçüde artırdığı gösterilmiştir.

VF ile ilişkili ölüm riski nasıl azaltılır?

Ventriküler fibrilasyon (VF) ile ilişkilendirilen ölüm riski, erken müdahale ile azaltılabilir. Her geçen dakika, hayatta kalma oranını %7-10 oranında düşürmektedir. Anında başlanan kalp masajı, hayatta kalma şansını iki katına kadar artırabilir. Otomatik harici defibrilatör (AED) kullanımı, doğru zamanda yapıldığında hastaların %53’ünün hastaneye sağlıklı bir şekilde çıkmasını sağlayabilmektedir. VF’nin hastane içindeki görülme oranı 1995’te %3.9 iken, 2015’te bu oran %1.8’e düşmüştür; buna karşın VF geçiren hastaların hastanede ölüm riski, geçirmeyenlere göre 11 kat daha yüksektir. Kalp yetmezliği olan hastalarda ejection fraksiyonu %35’in altındaki kişilerde implantable kardiyoverter defibrilatörler (ICD) ölüm riskini azaltmada etkilidir. Ayrıca defibrilasyon şoklarının sayısının artmasıyla hayatta kalma oranı düşmektedir, bu nedenle hızlı ve etkili müdahale çok önemlidir.

Ventriküler fibrilasyonun önlenmesi için hangi sağlık kontrolleri yapılmalıdır?

Ventriküler fibrilasyonu (VF) önlemek için, kalp hastalığı geçmişi olan, elektrolit dengesizlikleri yaşayan veya madde bağımlılığı olan kişilerde düzenli olarak EKG (elektrokardiyogram) taramaları yapılabilir. Bunun dışında, kalp hastalığı riski taşıyan bireylerin düzenli sağlık kontrolleri ve yaşam tarzı değişiklikleri, özellikle sağlıklı bir diyet uygulamak ve düzenli egzersiz yapmak, VF riskini azaltmada önemli rol oynar.

VF’yi tetikleyen faktörler nelerdir?

VF’yi tetikleyen başlıca faktörler arasında akut miyokard enfarktüsü (kalp krizi) ve kardiyomiyopati gibi kalp kası hastalıkları yer alır. Ayrıca Brugada sendromu ve uzun QT sendromu gibi doğuştan gelen kalp rahatsızlıkları da risk oluşturur. Elektrolit dengesizlikleri, özellikle potasyum ve magnezyum seviyelerindeki anormallikler VF’yi tetikleyebilir. Elektrik çarpmaları ve göğüs travması  gibi dışsal faktörler de nadiren VF’yi başlatabilir. Uyuşturucu kullanımı, özellikle kokain ve metamfetamin, VF riskini artırır.

Prof Dr Tuna Katırcıbaşı

Prof. Dr. Mahmut Tuna Katırcıbaşı, 1998’de Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olmuş, kardiyoloji uzmanlığını 2003’te Mersin Üniversitesi’nde tamamlamıştır. Başkent Üniversitesi’nde doçent, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi’nde profesör olarak görev yapmıştır. Koroner arter hastalığı, hipertansiyon, kalp yetmezliği ve girişimsel kardiyolojide 25 yılı aşkın deneyime sahiptir. 2019’dan beri Adana Özel Medline Hastanesi’nde Kardiyoloji profesörü olarak hizmet vermektedir.